Vrijdag 2 November. Hiroe en ik maken een trip naar Yunoyama-onsen in Mie-prefectuur, zo’n anderhalf uur rijden van ons huis. Aanleiding is een afspraak met Yasuko, een vriendin die in Nederland woont maar voor een dag of 10 in Japan is. Van beide kanten ligt Yunoyama op gunstige reisafstand. We spreken om pragmatische reden af in Aqua-Ignis (water-vuur), een nieuw ‘Wellness-centrum’, strak vormgegeven en opgetrokken uit beton, glas en aluminium. Wijdse, horizontale architectuur vlak voor en half onder de enorme peilers van een gloednieuwe snelweg. Geen sprietje groen, een en al beton, oogverblindend wit, ongenaakbaar strak en onherbergzaam kaal. Maar het trekt hordes mensen, gewone – modale – mensen, geen chique of snobs. Eigenlijk mensen van wie ik denk dat ze zo’n ‘kille’ omgeving en moderne entourage verafschuwen. Wat maakt dit zo aantrekkelijk? Zijn het de ‘Backery’ met brood ‘net uit de oven’, de patisserie met museaal uitgestalde gebakjes, de verschillende restaurants of de ‘Farm’, waar je voor een meerprijsje je eigen aardbeien kunt plukken? Misschien de sensatie dat je elk van deze afzonderlijke ‘paviljoens’ bereikt via houten vlonders over duizelingwekkende waterpartijen? Of toch gewoon de core-business van Aqua-Ignis: het hete bronwater (onsen) waar alle japanners gek op zijn?
We gebruiken er de lunch en gaan vervolgens genieten van de onsen: dames en heren gescheiden. Een onsen kun je vergelijken met een sauna zonder stoomkamer. Er zijn verschillende baden, zowel binnen als buiten, gevoed door zwavelrijk heet bronwater. Voordat je in bad gaat geef je jezelf een flinke wasbeurt in een collectieve ruimte. Niet met een ‘washandje’ maar met een handdoekje. Sommigen houden dat voor hun edele delen wanneer ze zich ‘boven water’ verplaatsen en leggen dat op hun hoofd als ze erin zitten. Ik heb niet zo’n ding en beweeg me als Adam van het een naar het ander. Het mag dan collectief baden zijn, iedereen is op zichzelf. Niemand spreekt met elkaar. Het ziet eruit als een ernstig individueel genoegen. Omdat ik langer dan de voorgeschreven vijf minuten in het eerste bad heb gezeten voel ik me duizelig en vertrek naar het buitenbad. Het water daar biedt enkel uitzicht op de nieuwe snelweg, die zich als een betonnen kathedraal hoog boven de onsen verheft. De duizeligheid wordt er niet minder van en ik besluit geen nieuwe ronde te doen maar me aan te kleden en in de relax ruimte op Hiroe en Yasuko te wachten.
Deze – open – ruimte grenst aan de gang die van en naar de badruimten leidt. De vloer ervan ligt 40 cm hoger en is voorzien van tatami-matten. Daarop verspreid overal kussens, zitzakken en ‘fat boys’, zit/ligcomfort waarin ik me op dat moment helemaal kan vinden. Strategisch langs het gangpad gelegen, zink ik weg in zo’n vormeloze zak. Een uur later wordt ik wakker. Overal liggen mensen net als ik voor Pampus. De dames genieten kennelijk nog van het bronwater en elkaars verhalen want ik zie ze nergens. Mooie gelegenheid om passanten te observeren richting bad en terug. Inderdaad doorsnee Japanners: individuen en groepen, mannen en vrouwen, van alle leeftijden, hoewel senioren overheersen. Het is per slot van rekening een gewone werkdag.
Als Hiroe en Yasuko me een half uur later vinden nemen we vlug een drankje voordat Yasuko de enige bus neemt die haar die dag nog richting Nagoya kan brengen.
Wij hebben via internet een overnachting geboekt in Suigetsu (groene maan), een Ryokan enkele kilometers verderop. Deze traditionele herberg ligt midden in het dorp aan de voet van de Gozaisho berg. Hier begint een prachtig natuurgebied, populair onder wandelaars en liefhebbers van onsen. Tal van – grote – hotels, liggen overal langs de berghelling in het groen verscholen.
Als wij arriveren schiet de herbergier vanachter de voordeur de straat op om ons naar de parkeerplaats te leiden. In de entree verwelkomt zijn vrouw ons zittend op haar knieën met een diepe buiging. We zijn de enige gasten van die dag en misschien wel van die week. Terwijl ze ons begeleidt naar een kamer op de eerste verdieping heb ik bij elke stap het gevoel een vervlogen tijd tegemoet te gaan. Alles ziet er netjes uit, maar is ontzettend oud en sleets. Later horen we dat er in de afgelopen 40 jaar niets aan het interieur is veranderd en dat is te zien. We krijgen een kamer met zicht op de brug. Het donkergroene stukwerk is bruin geworden en de glitters zijn gedoofd door nicotineaanslag. De schuifdeuren tussen onze en belendende kamers zijn vervangen door goedkoop vast plaatwerk. De tokonoma, het plekje in elk traditioneel interieur dat uitsluitend gereserveerd wordt voor kunst- en bloemschikwerk, is nu volgestouwd met een gaskachel, TV-meubel en telefoontoestel. Net als de provisorisch aangelegde airco tegen het plafond benadrukt al dat ‘moderne’ comfort dat de entourage de tijd niet heeft kunnen bijbenen. Wat een contrast met Aqua-Ignis!
Rond zeven uur roept de waardin ons voor het avondeten, dat we beneden aan de bar gebruiken. Het grootste deel van het interieur wordt bij gebrek aan verlichting aan ons oog onttrokken. Een wand met grote vergeelde Marilyn Monroe foto’s valt op. Sommige laten los en krullen om, alsof ze ongewild meedoen met het iconische beeld van Marilyn d’r opwaaiende jurk. Ik vrees dat dit de waard ontgaat en dat de hele wand een teken is van verwaarloosde aandacht. Rommeligheid kan zo zijn charme hebben, maar in dit geval helaas niet.
Terwijl wij aan de ene kant van de bar de gerechten nuttigen die het echtpaar aan de andere kant bereidt praten we over hun business. Of liever gezegd over de teloorgang ervan. Het echtpaar is begin 60. Zijn grootvader kocht het pand, dat ooit het buitenhuis van een textielbaron was en begon de Ryokan. Zijn vader nam het over. Toen deze plotseling overleed moest hij zijn studie in Tokyo afbreken en de zaak voortzetten. In die tijd floreerde de Japanse economie en vonden er vaak bedrijfsuitjes plaats, waarbij hele groepen onsen bezochten en er overnachten. De jaren 70 en 80 was de ‘waterhandel’ (ander woord voor Japanse horeca) big business. De hotels (met onsen) schoten als paddenstoelen uit de grond. Ooit waren er in hun dorp 40, nu nog maar de helft.
Hun drie kinderen – allemaal dertigers – hebben geen zin om de zaak over te nemen. Ze wonen elders en zijn vrijgezel waardoor het paar ook de vreugde van kleinkinderen moet missen. Naarmate zijn verhaal vordert lijkt de triestheid, die zijn gezicht toch al tekent toe te nemen. We proberen met wat suggesties de stemming op te vijzelen. Uiteindelijk lijkt vooral onze klandizie daarvoor te kunnen zorgen. Na het ontbijt krijgen we een gepeperde rekening, die we zonder commentaar voldoen. We redden er hun zaak niet mee, maar bezorgen hen op z’n minst een goeie dag.
Voor we de auto instappen wandelen we nog even omhoog langs de bruisende rivier vol enorme keien en overhangend groen. Links en rechts langs de oever zien we in werkelijkheid wat het echtpaar ons de avond ervoor vertelde. En dan slaat de triestheid pas echt toe. Tussen de schitterende herfstkleuren doemen op tal van plaatsen gigantische betonruïnes op. Het zijn de schroothopen van de bubbel-economie uit de laatste decennia van de vorige eeuw. Sommige zijn ontruimd voor ze aan hun lot werden overgelaten, maar de meesten zijn gemeubileerd achtergelaten, waardoor het interieur door kapotte ramen, deuren en ingezakte vloeren naar buiten komt, wegrot in het groen langs of in de mooie bergbeek. In en in triest. Onbegrijpelijk dat juist deze verwaarlozing en vervuiling toegestaan wordt in zo’n prachtig natuurgebied. Het is er niettemin druk met wandelaars. En wanneer Hiroe drie meisjes – wijzend op zo’n betonnen karkas – vraagt wat ze daarvan vinden, kijken ze haar aan met een gezicht van ‘waar heb je het over’? Dat Japanners hun blik sterk focussen is me al vaker opgevallen, maar dat ze zo selectief kunnen kijken heb ik niet eerder meegemaakt.
Alles is altijd aan verandering onderhevig. Dat is mooi, behalve als de transformatie zich zo schokkend voltrekt als in Yunoyama-onsen.