Laatste zondag van mei. Op een parkeerplaats nabij de Jo-ru-ri-ji tempel verzamelen we ons voor een schoonmaak-actie ergens langs een oude pelgrimsweg.
Initiatiefnemer is Endo-kun, een ICT-er, die al zijn vrije tijd steekt in het zoeken en herstellen van eeuwenoude, verwaarloosde voetwegen. Die speurt hij op via oude landkaarten, duikt in hun geschiedenis om interessante feiten en verhalen langs die routes te vergaren en zet ze op zijn website. Via QR-codes op bewegwijzering die hij langs de paden aanbrengt kunnen wandelaars er kennis van nemen. Al jaren doorkruist hij zo bergen en bossen in het grensgebied van de provincies Kyoto en Nara, ‘gewapend’ met smartphone, handzaag, sikkel, kapmes en snoeischaar. Puur op eigen initiatief. Solo ook, althans tot voor enkele maanden. Yoda-kun, een bibliothecaris die wij al langer kennen en even fanatiek wandelaar is, vroeg zich af wie die paden begaanbaar maakt en bewegwijzert. Toeval brengt hen op een van die routes bij elkaar. ‘Ben jij misschien degene die….” “Ja, inderdaad”. Sindsdien zijn het maten, die hun passie voor natuur, geschiedenis en wandelroutes delen. Ze trekken samen op bij het onderzoeken en weer begaanbaar maken van oude voet- en pelgrimswegen. Niet de prestigieuze routes, bezongen door zwervende monniken of verbeeld door ukiyo-e meesters. Maar alledaagse paden die een geografisch netwerk van de geschiedenis vormen. Allemaal bij ons in de buurt.
De club die klaarstaat voor de schoonmaak-actie is voornamelijk gerekruteerd uit ons voedselbos-vrijwilligersbestand. Hiroe en ik hebben al langer de ambitie oude voetwegen in de buurt te herstellen, maar onwetendheid over waar, wat en hoe houden het plan in de ijskast. Het duo komt dan ook als een godsgeschenk op ons pad en samenwerking ligt voor de hand. Yoda en Endo organiseren een ‘try-out’ met enkele vrijwilligers op een traject dat vanuit ons huis aansluit op de Yagyu-kaido, een bekende historische voetweg. Solist Endo weet niet wat hij meemaakt: zoveel enthousiaste inzet van vrijwilligers. Hij kan zijn geluk niet op als mensen zich bereid verklaren ook in de toekomst te willen helpen bij het schoonmaken en herstel van oude routes.
Nu is het dan zover: de eerst echte schoonmaak van een devotie-plek nabij de Jo-ru-ri-ji tempel. De twee hebben alles tot in de puntjes voorbereid: een A4-tje geeft gedetailleerde informatie over de locatie, de vereiste werkkleding (laarzen aanbevolen, werkhandschoenen verplicht), benodigde gereedschap, tijdschema en wat er precies moet gebeuren. Mondeling vult Endo dit nog aan met waarschuwingen voor slangen, bloedzuigers, teken en duizendpoten inclusief demonstratie van E.H.B.O.-middelen bij een onverhoopte beet of steek. Bepakt met rugzakken, schoppen, bezems, harken, zagen, snacks en drank dalen we via een smal paadje langs een stijle helling 900 meter af. Daar steken we een – stinkend – riviertje over om 20 meter verderop bij de ‘devotie-plaats’ te arriveren: ‘Okuno-in’ genaamd, een gewijde, maar nu verwaarloosde plek langs de route, waar pelgrims stilhouden om te rusten, bidden en te offeren.
 |
 |
Eigenlijk niet meer dan een enorme partij stenen. In één ervan is een Boeddha-figuur gegraveerd, ooit door natuurgeweld in tweeën gespleten. Water stroomt tussen de stenen, maar is zijn bedding kwijt en waaiert nu alle kanten uit. Drie stenen figuren houden de wacht. Er staat een verroest schrijntje en dito offertafeltje. Een stapel hout en golfplaten herinneren aan een afdakje dat er ooit stond. Overal boomstammen, takken, blad en stenen. Werk aan de winkel. Het A4tje spreekt van een A- en B-team voor het zware, respectievelijk lichtere werk, maar niemand deelt in. Het loopt allemaal vanzelf. Als mieren bewegen de mensen tussen stenen en bomen, verslepen boomstammen, golfplaten, zand, takken en rottend blad. In het bos reageert iedereen even hoffelijk op elkaar als altijd en overal met een beleefd “neem me niet kwalijk” en “hartelijk dank”, soms op het komische af. De thermometer geeft 32 grC. aan, maar rivierbedding en bladerdak houden de temperatuur zo’n 10 graden lager.
 |
 |
Op een enkeling na klauteren de meesten voor de lunchpauze de helling weer op om bij de Jo-ru-ri-ji tempel iets te eten. Hiroe en ik hebben rijstballen, respectievelijk boterhammen meegnomen waarvan we genieten in gezelschap van Endo-kun. Die troont ons na de maaltijd mee naar de gespleten Boeddha, boven. Van dichtbij herkennen we de gravure en zien dat boven- en onderkant van de figuur door de breuk van plaats zijn gewisseld.
 |
 |
De zwaarste klussen zijn vòòr de lunch geklaard zodat het werktempo ’s-middags iets lager ligt. Eén van de deelnemers staat de godganse dag in z’n eentje en volstrekt zwijgend het hoger gelegen vijvertje uit te baggeren zodat het water van daaruit weer gekanaliseerd zijn weg naar beneden kan volgen. “Priester van een naburige tempel” krijg ik ingefluisterd door Riyoko-san terwijl zij enkele meters daarvandaan een beeld afsopt. Zelf is ze archeologe en runt een koffiehuis. De sfeer is gemoedelijk en relaxed. Endo in zijn nopjes.
 |
 |
Tegen vier uur is het werk voltooid. Ter plekke stuurt Endo een foto van het opgeknapte oord naar een ‘wikipedia-team’ dat in een cafeetje bij de Jo-ru-ri-ji zit te werken. Voor we de helling terug naar de tempel beklimmen de onvermijdelijke groepsfoto met steevast een tweede en derde opname – voor de zekerheid.
Aangekomen op de parkeerplaats dankt Endo-kun iedereen hartelijk voor de inzet. Dan volgt het typisch trage vertrek zoals ik dat al zo vaak heb meegemaakt aan het eind van
een werkdag in ons voedselbos. Het Japanse groeps-gevoel toont zich op zo’n moment op z’n sterkst. Mensen blijven gewoon staan alsof individueel vertrekken onfatsoenlijk is. Ook al heb je niets meer te doen of te vertellen, je wacht geduldig. Schuilt er soms een verborgen hiërarchie achter de volgorde waarin iemand zich uit het gezelschap los mag maken? Bekend verhaal is dat niemand vòòr de baas van zijn werk vertrekt. Wij vormen toch een informele club die niet op een vertrekseintje van Endo- of Yoda-kun staan te wachten?
Uitsluitend Hiroe en ik worden nog even voorgesteld aan het wikipedia-team in het eettentje naast de tempel. Als we daarvan terugkeren treffen we het gezelschap nog in dezelfde formatie en op dezelfde plek aan. Wij nemen in elk geval wèl afscheid en als we de parkeerplaats zwaaiend naar de achterblijvers verlaten, voelt het alsof we door een erehaag rijden. Eenmaal op straat vangen we nog net een glimp op van het duo Endo-Yoda, dat in een vrachtwagentje op weg gaat om het grof vuil van die dag op te halen.
De abt van de Jo-ru-ri-ji-tempel, waar Okuno-in onder valt, is blij, Endo-kun tevreden en de pelgrimshalte spic en span. Toch is er nog een vuiltje aan de lucht: het stink-riviertje.
Rioollucht en geur van varkensmest stijgen eruit op. Onttrokken aan het oog ligt in de buurt van tempel en schoonmaak-plek een varkenshouderij, die afvalwater en gier loost op het riviertje. Behalve dat blokkeert de eigenaar de doorgaande pelgrimsroute. Wandelaars worden weggejaagd door een roedel verwilderde honden. Net als diverse ‘recycling-bedrijven’ daar in de buurt bevindt de varkenshouderij zich op de grens van twee provincies, gevolg: minimale controle en maximale ontduiking van verantwoordelijkheden.
Endo-kun is momenteel in een juridisch gevecht gewikkeld met de eigenaar over informatie op zijn wandel-website betreffende de stank, honden en blokkade. De varkensboer voelt zich in goede naam en faam aangetast en eist rectificatie plus schadevergoeding. Onlangs deed de rechter uitspraak waarin Endo gedeeltelijk werd veroordeeld tot rectificatie en betaling van schadevergoeding. Er zou te weinig bewijs zijn. Beetje David-Goliath gevecht, maar Endo gaat in beroep. Via een kennis brengt Hiroe hem in contact met een hoogbejaarde, maar vitale en vooral briljante advocaat, die het vonnis bestudeert en hem gaat adviseren.
Zelfs nadat die juridische lucht geklaard is zal het nog wel even duren voor er een frisse wind over het oude pelgrimspad waait.