Ons dorp is met spreekwoordelijke kranten dichtgeplakt. Daarmee bedoel ik niet dat we in quarantaine leven en evenmin onder een verplichte ‘lock down’. Omgeven door bergen lijkt aan deze kant alles ‘pais en vree’, aan de andere kant heb je de boze wereld. De dorpssirene loeit als altijd vijf keer per dag. Je kunt nog steeds je horloge gelijkzetten op het tijdstip van krant of post bezorging. De surveillance wagen van politie toert als gewoonlijk langs onze huizen met waarschuwingen tegen diefstal en inbraak, voorafgegaan door een herkenningsmelodie, die de perfecte vertolking is van ‘slaap gerust, wij waken over u’. En de boeren ploegen voort op hun rijstveldjes. Het sociale verkeer – voor zover aanwezig in deze kleine gemeenschap – gaat onbelemmerd zijn gang, zonder mondkapjes of anderhalve meter afstand. De corona-crisis houdt de gemoederen amper bezig. Goed, de basisschool is sinds begin maart gesloten op last van de landelijke overheid en onze maandelijkse wijkvergadering is – voor het eerst – afgezegd vanwege het corona-virus. Tegen de avond schalt soms een onverstaanbare boodschap van de gemeente door de krakende luidsprekers op het schoolplein. Niemand die ervan opkijkt of zijn oren spitst. Rust en stabiliteit van het plattelandse leven zijn als een oase van onbekommerdheid in een wereld die geteisterd wordt door ziekte, dood, angst en onzekerheden.
Mij geeft dit een vreemd gevoel van isolement, alsof je hier niet bij de wereldgemeenschap hoort.
We volgen het nieuws zowel landelijk als internationaal via verschillende media. Hiroe iets meer over Japan, ik nadrukkelijker over Nederland en Europa. Cijfers, statistieken, drastische maatregelen, waardering voor zorgverleners, creatieve oplossingen, lege steden, gesloten horeca, theaters en musea, thuiswerken en on-line lessen, eenzame ouderen, angstige werknemers en gedupeerde ondernemers, steunmiljarden, solidariteit of gebrek eraan, kortom een wereld op z’n kop. We lezen het en kijken ernaar, maar maken er geen deel van uit. Nogmaals, een vreemde ervaring.
En Japan? Het valt me op dat Japan relatief weinig in buitenlandse berichtgeving voorkomt. Belangrijkste reden daarvoor zijn wellicht de – nog steeds – tamelijk gunstige cijfers over de omvang van de corona crisis. ‘Officiële’ cijfers wel te verstaan.
Vanaf 5 maart moeten alle mensen komend uit China en Z. Korea twee weken in quarantaine, een maatregel die volgt precies een dag nadat de Chinese President Xi Jinping zijn staatsbezoek aan Japan afzegt wegens de corona-crisis. Nog in januari en februari, toen de crisis in Wuhan op zijn dieptepunt was, lokte de Japanse overheid met videoboodschappen Chinese toeristen naar Hokkaido. Jaarlijks vindt daar het spectaculaire sneeuwsculpturen festival plaats, vooral populair bij Chinezen. De promotie mist zijn effect niet: één miljoen Chinezen strijken er neer en de eerste grote besmettingshaard in Japan is een feit. De overheid op dit Noordelijkste eiland van de archipel wacht niet op instructies van ‘Tokyo’, maar neemt drastische maatregelen: lock down, testen, naspeuring van contacten en isoleren. Op 19 maart heft de Gouverneur die noodtoestand weer op, maar inmiddels dient zich daar een tweede besmettingsgolf aan.
Het lijkt alsof in Japan verspreiding van het covid-19 virus pas echt begint ná 24 maart. Op die dag zet het Olypisch Comité een streep door de zomerspelen 2020 in Tokyo. Prompt kondigt de gouverneur van Tokyo een mogelijke ‘lock down’ aan vanwege een verwachte plotselinge toename van corona-besmettingen. Ook pas vanaf dat moment publiceert de overheid aantallen besmettingen, I.C.-opnames en sterfgevallen. Maar critici zetten vraagtekens bij de betrouwbaarheid van die cijfers. Er werd en wordt nog nauwelijks getest.
De Japanse regering met premier Abe voorop blinkt bepaald niet uit in crisismanagement. Met zijn focus op economie (‘Abenomics’), bedrijfsleven, toeristensector en Olympische Spelen zijn Abe en de LDP de gewone Japanse burger compleet uit het oog verloren. Niet een blog, maar een boek valt er te schrijven over het Abe-regiem, met zijn miskleunen, intriges en talloze corruptieschandalen.
Japan komt er inderdaad nog goed van af in vergelijking met buurlanden China, Z.Korea en Rusland of met Europa en de V.S.. (officiële cijfers van 3 mei: op een bevolking van 126 miljoen: 14898 besmettingen (positief getest), 321 op intensive care, 487 overleden en 4550 genezen.) Die aantallen nemen wel toe met name in bevolkingscentra als Tokyo, Osaka, Nagoya en Fukuoka.
Het scheelt dat Japanners altijd al snel mondkapjes dragen en alles desinfecteren. Handen schudden en zoenen doen ze traditioneel al niet – ze buigen discreet – waardoor ze vanzelf al een beetje afstand houden. Een voordeel dat weer wegvalt tegen de miljoenen opeengepakte reizigers die elke dag van, naar en door dichte bevolkingscentra reizen.
En als het om een belangrijke risicogroep gaat – ouderen – zouden daar klappen moeten vallen want Japan kent de grootste senioren populatie van de hele wereld. Toch sneuvelen er relatief weinig van. Ze blijken ook nog eens de meest krasse oudjes ter wereld en de minste met obesitas.
Eind februari worden alle scholen gesloten en op 16 april kondigt premier Abe de noodtoestand af voor het hele land. Dit geeft provinciebestuurders gelegenheid maatregelen te treffen. Die lijken grotendeels op wat elders in de wereld al weken praktijk is. Met dit verschil dat ze niemand verplichten. Mensen, bedrijven en organisatie worden geadviseerd om richtlijnen te volgen. En dat werkt. Mensen voelen zich verantwoordelijk. Wie het aan verantwoordelijkheid ontbreekt wordt publiekelijk aan de schandpaal genageld. Zo riepen onlangs een paar gok-automatenhallen in Osaka deze naming and shaming over zich af toen ze tòch hun deuren openden.
Vanaf februari al smeken medici en andere specialisten om testmateriaal en beschermende kleding. Maar de overheid reageert niet. Zij volgt – gesteund door een commissie van deskundigen – de zogenaamde ‘cluster-strategie’: alleen besmettingshaarden en naspeurbare contacten daaromheen worden getest. Bij een gering aantal is dat te doen, maar nu de epidemie sneller om zich heen grijpt, zoals in Tokyo en Osaka, werkt die strategie niet. Kranten berichten over zieke mensen, die om een test verzochten maar deze niet kregen en vervolgens zijn overleden. Het aantal alleenwonenden dat in eenzaamheid sterft – al dan niet aan de gevolgen van het covid-19 virus – neemt volgens de politie opvallend toe. Zij tellen niet mee in de officiële overheidsstatistieken van de epidemie.
Nog ver vòòr premier Abe de noodtoestand uitroept kondigt hij aan op elk adres in Japan van overheidswege twee mondkapjes te bezorgen. Twee, ongeacht of het om een 1, 2, 3, of meer persoons huishouden gaat. De maatregel wordt met hilariteit en hoon ontvangen. Vooral nadat de eerste partij – bestemd voor een kraamkliniek – retour afzender gaat vanwege vuil en insecten die erin aangetroffen worden. Ook de aanbesteding van deze miljoenen order roept vragen op. Onder de vijf leveranciers blijken twee dubieuze firma’s te zitten. Wegens vermoeden van cliëntelisme heet het in de volksmond al gauw ‘Abenomasks’.
Economisch hakt de corona-crisis er flink in. De Japanse economie stond er al beroerd voor. Lonen van de werknemers zijn al acht jaar bevroren, terwijl de BTW in diezelfde periode omhoog ging van 5 naar 10 % !. ‘Abenomics’. Nu de horeca en tal van bedrijven gesloten zijn dreigen ze met bosjes om te vallen.
De werkloosheid stijgt enorm en naar rato ook het aantal daklozen en zelfmoorden. De regering kondigt steunmaatregelen aan voor het bedrijfsleven, het grote bedrijfsleven wel te verstaan. Voor de ontelbare kleine ondernemingen – die eigenlijk van vitaal belang zijn voor de Japanse economie zoals de crisis van 2008 liet zien – is er vooralsnog geen vangnet. Onder druk van de oppositie komt de regering met een plan voor eenmalige financiële ondersteuning van burgers. Eindeloos gesteggel over de vraag of het enkel 300.000 Yen voor crepeergevallen moet zijn of 100.000 Yen voor iedere ingezetene van Japan. Het wordt dat laatste omdat dit administratief het snelst (!) werkt. Provinciale ambtenaren buigen zich nu over een administratieve procedure waarlangs de uitkeringen verstrekt worden. Cynici zien in het optuigen van die tijdrovende bureaucratie eerder slachtoffers van de honger vallen dan van het gevreesde virus.
Je verwacht in Japan, land van electronica, robotica en high tech, dat onderwijs on line wordt voortgezet, zoals dat elders in de wereld gebeurt. Kinderen en studenten zitten al ruim een maand thuis en krijgen in het gunstigste geval ‘huiswerk’ thuisbezorgd. De digitale infrastructuur heeft pen en papier kennelijk nog niet ingehaald, reden ook waarom het door de regering aanbevolen thuis werken in veel gevallen eenvoudigweg niet kan.
We zitten nu in de ‘Golden Week’, een week waarin vier landelijke feestdagen*) vallen; iedereen heeft vakantie. Traditioneel gaan mensen in deze week op reis: naar het buitenland, naar het ouderlijk huis of naar een resort. Dit jaar blijven mensen thuis op advies van de overheid. De toeristenindustrie, een belangrijke peiler onder de ‘Abenomics’ is ingestort: lege steden, hotels, tempelcomplexen en andere hotspots.
Ik vraag me af of de corona-crisis een ramp is bovenop die van een inadequate regering of andersom. Wat zal de toekomst brengen? Een ding is zeker: zelfs Sugawacho zal ooit uit zijn vredige slaap ontwaken.
*) 29 april: geboortedag van Hirohito, de grootvader van de huidige keizer; 3 mei : dag van de Grondwet (1947); 4 mei : dag van de planten liefhebberij; 5 mei : jongetjesdag.
