Naoko-chan, vrijwilligster, introduceert van tijd tot tijd bij ons onbekende mensen. Zelf al een kleurrijke verschijning, weet ze hen nieuwsgierig te maken naar A.UN.HAUS en onze bezigheden. Haar enorme netwerk bestaat uit mensen van allerlei slag. Zo maken we begin februari van dit jaar kennis met Seiji Tanaka, professioneel butoh-danser en chiropractor: het eerste uit passie, het tweede om den brode.
Hij woont in Nara-stad en zoekt een geschikte locatie voor zijn solo optreden als butoh danser. Naoko-chan heeft hem ongetwijfeld ingefluisterd dat die bij ons is te vinden. Als we hem Arayashiki1 laten zien is hij meteen verkocht; het liefst treedt hij er al binnen een maand op.
Het oer-Japanse Butoh2 heeft mij nooit zo bekoord. Veel modern Westers danstheater lijkt erop en daar lopen Hiroe noch ik warm voor. We beginnen dan ook met enige terughoudendheid aan het gesprek met Seiji. Een gesprek, dat gaandeweg een soort theatraal verhaal van zijn kant wordt.
Terwijl hij dat vol vuur aan onze keukentafel vertelt springt hij geregeld op van zijn stoel om zijn woorden lijfelijk kracht bij te zetten. Zelfs ik, die nauwelijks iets versta, raak geboeid.
Het zijn vooral zijn innemende persoonlijkheid en fascinerende levensverhaal3 die onze butoh-weerzin temperen en Seiji groen licht geven voor een performance in Arayashiki. We prikken een datum in mei om voordien de locatie schoon en geschikt te maken voor een optreden. Binnen zowel als buiten, want de performance vindt op het voorterrein plaats, terwijl toeschouwers binnen door de open voorpui toekijken.
De organisatie en publiciteit laten we aan Seiji over, wij stellen ruimte ter beschikking en zorgen voor parkeergelegenheid. Zondag 19 mei klokslag 18.00 uur – zo besluiten we – zal de dorpssirene4 het startsein geven voor de performance, het moment ook dat de zon achter de bergen verdwijnt en de schemer inzet. Een perfecte ambience.
Twee weken voor het optreden nemen we ter plekke de laatste details door: het voorterrein moet niet té opgeruimd zijn en Seiji wil er zelfs een berg halfvergane bamboe naartoe slepen. Ook wil hij mijn roestige kruiwagen als attribuut. “En als het op 19 mei regent?” vraag ik bezorgd – butoh dansers treden immers bijna naakt en volledig wit geschminkt op. ‘Geen enkel probleem’ reageert hij opgewekt alsof hij op deze vraag zit te wachten. Dan herinner ik me gelezen te hebben dat butoh-dans doortrokken is van melancholie, dat het niet alleen mooie en verheven kanten van het leven wil tonen, maar ook en misschien wel vooral de vulgaire en destructieve. Dus liever een donderbui dan ’n strakblauwe hemel.
De tuin van het voorterrein is pas aangelegd en oogt redelijk kaal; de meeste aanplant is jong en kwetsbaar; hier en daar liggen als bij toeval stenen. Een ideaal butoh-podium. Hovenier Uchi-kun en Hiroe zorgen nog voor de finishing touch. Dankzij familie-bezoek uit Nederland krijgt Arayashiki in één dag een grondige schoonmaakbeurt.
De buurvrouw stelt een naastgelegen braakliggend landje ter beschikking als parkeerterrein. Ik maai het onkruid ervan en markeer de inrit. Vrijwilligster Miki-chan helpt met het verwijderen van de schuifdeuren, waardoor één grote ruimte ontstaat voor zo’n 40 bezoekers. Op de vloer voor iedereen een zitkussen. Via e-mail melden zich al 28 belangstellenden, waaronder een Finse, die er helemaal voor uit Tokyo overkomt.
Zondag 19 mei. Alsof Seiji de goden heeft verzocht regent het. ‘Geen probleem’, stelt hij mij nogmaals gerust. Hij en zijn assistent verwijderen alle delen van de glazen voorpui, zodat het publiek direct en over de volle breedte zicht heeft op het voorterrein. Het ruim overstekende dak beschermt tegen inregenen.
Rond half zes melden zich de eerste bezoekers. Dan blijkt regen wèl een probleem: het provisorisch parkeerterrein is doorweekt en auto’s blijven in de blubber steken. Onze attente buurvrouw dirigeert meteen alle auto’s naar haar eigen – verharde – terrein. Als een geroutineerde verkeersregelaar propt ze een tiental auto’s in de smalle strook voor haar huis. De rest parkeert langs de openbare weg.
Als het geluid van de dorpssirene is verstomd komt Seiji als een schim uit het niets opdagen. Zó traag dat het lijkt alsof hij zelf niet beweegt maar langzaam aan een onzichtbare lier richting publiek wordt getrokken. Helemaal wit geschminkt, strohoed op zijn hoofd. Hij duwt een kruiwagen met stenen voor zich uit. Het is muisstil.
Hij stopt ter hoogte van de tuin, verwijld in zijn eigen wereld. Minuten lang. Tot zijn ogen die van het publiek kruisen. Met de kijkers continue in het vizier gaat hij op hen af. Tot heel dichtbij, raakt iemand op de voorste rij aan, alsof hij met dit gebaar voor de rest van de performance het publiek aan zich bindt. Dan klinkt een vrij populair liedje5 uit de luidsprekers, begin van een gedramatiseerde vertelling in ‘butoh– taal’. Trage lichaamsbewegingen, die soms ‘bevriezen’ in de houding van een gekweld figuur met ‘verwrongen’ ledematen. Het hele terrein is zijn speelveld, tussen struiken, op stenen, in het zand. Soms rijkt hij naar de hemel dan weer laat hij zich vallen op de grond.
 |
 |
Opeens een onverwachte wending in de trage vloeiende bewegingen: hij grijpt de kruiwagen, rent ermee weg richting een berg brandhout, gooit de eenwieler opzij en stort zich op een partij golfplaten. Als een waanzinnige gaat hij tekeer en schreeuwt. Dan beklimt hij de houtstapel en gooit woest met houtblokken. Ontdaan van z’n jack en hoed toont het witte lijf de sporen van zijn agressieve optreden tot bloedens toe. Sint Sebastiaan, maar dan zonder pijlen.
Op deze ruige ontlading volgt tenslotte een haast ‘klassieke dans’ op muziek van een van Bachs cellosuites. Het voelt als een verademing. De performer zelf lijkt ‘herboren’. Ontspannen en dankbaar wendt hij zich tot zijn toeschouwers met een diepe, diepe buiging. Hem wacht een lang en warm applaus.
 |
 |
Delen wij het enthousiasme van het publiek? Het antwoord: ‘Ja’! Seiji’s optreden was overtuigend door zijn uiterst gecontroleerde, maar toch natuurlijke bewegingen en zijn compromisloze overgave aan het spel. Van begin tot eind wist hij een spanningsvolle aandacht vast te houden. Een verhaallijn heb ik in het visuele spektakel niet kunnen ontdekken. Wat heet, in wezen draait het bij butoh enkel om ‘leven en dood’.
Mijn butoh-weerzin overwonnen? Voor wat Seiji Tanaka’s uitvoering betreft zeker wel.
Twee dagen na zijn performance in Arayashiki vertrekt hij voor ’n Europese tour met optredens in Brussel en Düsseldorf, waar butoh een eigen plaats heeft verworven tussen modern danstheater en klassiek ballet.
1. Opgeknapt huis dat dienst doet als cultureel centrum en gastenverblijf.
zie iroha blog ‘ARAYASHIKI’ dd 20 september 2022.
2. Voor de geschiedenis en een inleiding op butoh dans zie (engelstalige site):
https://japanobjects.com/features/butoh
3. Zie (Japans/Engels/Duits) website: http://web1.kcn.jp/seijitanaka/index.html
Hier vind je enkele links naar video- films met Seiji’s optredens.
4. Zeven dagen per week loeit de dorpssirene om 6, 9, 12, 15 en 18.00 uur gedurende
10 seconden; Arayashiki bevindt zich op zo’n 200 meter er vandaan.
5. Herkenningsmelodie van een decennialang razend populaire Japanse dramaserie op
tv rondom Torasan, een maatschappelijk randfiguur. Hele generaties zijn er mee
vertrouwd.